सामान्य विज्ञान

पेशींचा अभ्यास:

पेशी हा सर्व सजीव प्राणीमात्रांचा प्रमुख घटक आहे, एकपेशीय सजीव उदा. अमीबा, बहुपेशीय सजीव उदा. माणूस, उंदीर, मका 

पेशींचा शोध: १६६५ मध्ये रॉबर्ट हूक यानी पेशींचा शोध लावला. श्लायाडेन व थिओडोर (१८३८) या संशोधकांनी सर्व प्राणी व वनस्पती हे पेशींनी बनलेले असतात हे सिद्ध केले. सुस्पष्ट पटल परिबद्धित केंद्रकाच्या अस्तित्त्वानुसार पेशींचे वर्गीकरण दोन गटांत केले जाते.

आदिकेंद्राकी पेशी:

• या पेशींमध्ये सुस्पष्ट पटल परिबद्धित केंद्रक नसते, उदा. जीवाणु या एकपेशीय सूक्ष्मजीवामध्ये आदिकेंद्रकी पेशी असते. या पेशींची वैशिष्ट्ये खालीलप्रमाणे,
• पेशीभित्तिका - ही सेल्यूलोजची बनलेली नसते (सेल्युलोजविरहित)
• प्रदव्यपटल - मेद व प्रथिनापासून बनलेले पेशीभित्तिकेच्या आतील दूसरे आवरण 
• पेशीद्रव्य - प्रद्रव्यपटलाच्या आतील कर्बानी-अकर्बानी जैवरेणुनी बनलेली आधारपीठिका म्हणजे पेशीद्रव्य 
• यामध्ये डीएनए व आरएनए ही केंद्रकीय आम्ले तसेच रयबोझोम्स असतात 
• पेशीद्रव्यचे कार्य - पेशीद्रव्य पेशीतील चयापचय क्रियेसाठी योग्य स्थान उपलब्ध करुन देते 
• डीएनए - आदिकेंद्रकी पेशीतील डीएनए हे जननिक द्रव्य विभाजनावली स्वत:ची प्रतिकृती निर्माण करते 
• आरएनए - हे केंद्रकाम्ल रयबोझोम्स प्रथिन संश्लेषणात मदत करते 

दृश्यकेंद्रकी पेशी:

• या पेशींमध्ये सुस्पष्ट पटल परिबद्धित केंद्रक असते, उदा. प्रोटोझुआ, शैवाल, कवक, वनस्पती व प्राणी सजीवांमध्ये दृश्यकेंद्रकी पेशी असतात. या पेशींची वैशिष्ट्ये खालीलप्रमाणे,
• पेशीभित्तिका - प्राणी पेशींमध्ये पेशीभित्तिका नसते 
• शैवाल, कवक व वनस्पती यांच्यामध्ये सेल्युलोजची पेशीभित्तिका असते 
• पेशीभित्तिकेचे कार्य - पेशीचा आकार, स्वरुप ठरवणे, पेशी संरक्षण 
• दोन पेशींच्या पेशीभित्तिकांमधील 'पेक्टिन' हे सिमेंटसदृश्य द्रव्य पेशींना एकत्र बांधून ठेवते 

प्रद्रव्य पटल: प्राणी पेशींमध्ये पेशीभित्तिका नसल्याने प्रद्रव्यपटल हेच बाह्य आवरण असते 

पेशीद्रव्य: विविध पेशी अंगके व कर्बोदके, मेद, प्रथिने व अकर्बानी आयानांपासून पेशीद्रव्य बनते